امتیاز موضوع:
  • 0 رأی - میانگین امتیازات: 0
  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
بررسی اجمالی عقد وکالت
#1
عقد وکالت یکی از مهمترین عقود معین است که در قانون مدنی آمده است . امروزه بسیاری از معاملات و انواع امور حقوقی و مالی از طریق تنظیم وکالت نامه انجام می گیرد و هرچند این عقد بسیار مثمر ثمر و کاربردی است با اینوصف از استعداد بالایی برای سواستفاده برخوردار می باشد . بحث کوتاهی را که اینک طرح می کنیم مربوط می شود به بررسی و تحلیل یکی از آثار عزل و انفساخ وکالت به شیوه ای که در ماده ی 678 ق.م آمده است . به موجب این ماده :
(( وکالت به طرق ذیل مرتفع می شود : 1- به عزل موکل 2- به استعفای وکیل 3- به فوت یا به جنون وکیل یا موکل . )) بر این موارد باید سفه و از بین رفتن متعلق وکالت را نیز افزود ( مواد 682 و 683 ق.م. )
ملاک توجه ما قسمت اول ( عزل موکل ) و قسمت آخر ( به فوت یا جنون ) این ماده است . درباره ی قسمت اول طبق ماده 679 ق.م : موکل می تواند هر وقت بخواهد وکیل را عزل کند ، و برابر ماده 680 ق.م: تمام اموری که وکیل قبل از رسیدن خبر عزل به او در حدود وکالت خود بنماید نسبت به موکل نافذ است .
همانطور که می دانیم وکالت یک عقد جایز است و عقد جایز هیچ وجه الزامی ندارد تا به واسطه ی آن طرفین نتوانند به آسانی آنرا از میان بردارند . و هم می دانیم که عقد جایز پس از فوت یا جنون و یا عزل یا استعفای یکی از طرفین منفسخ شده و ارزش اعتباری ندارد . پس چگونه است که طبق ماده ی 680 ق.م حتی وقتی موکل ، وکیل را عزل کند باز هم اعمال وکیل در حدود وکالت خود نسبت به موکل نافذ است ؟
در پاسخ باید گفت همانطورکه از نص صریح ماده بر می آید تمام اموری که وکیل قبل از رسیدن خبر عزل به او در حدود وکالت بنماید نسبت به موکل نافذ است ، مفهوم مخالف این ماده این است که اگر وکیل آگاه به عزل خویش از سوی موکل باشد اعمال او هرچند در حدود وکالت و به صلاح موکل باشد نافذ نیست . پس شرط نفوذ اعمال وکیل پس از عزل از سوی موکل این است که وکیل آگاه به عزل نباشد و تنها در اینصورت است که اعمال او نافذ است . البته تا اینجا به نظر می رسد این حکم ماده 680 ق.م منطبق با عنصر عقلانیت بوده چه آنکه عدم آگاهی وکیل را شرط نفوذ یا عدم نفوذ دانسته . اما سوال این است که چگونه وقتی موکل ، وکیل را عزل نموده ولو اینکه خبر عزل به وکیل نرسیده باشد ، عقد وکالت همچنان دارای نفوذ حقوقی است ؟ بعد از عزل دیگر عقدی باقی نمی ماند که بر اساس آن عقود دیگرمعتبر باشند پس نفوذ حقوقی اعمالی قانون از کجا ناشی می شود ؟
نظرات زیادی بین فقها و حقوقدانان در این باره وجود دارد که ارائه ی آنها از حوصله ی این بحث مختصر خارج است . تنها می توانیم بگوییم به نظر می رسد چنین تمهیدی از سوی قانونگذار بیشتر جنبه ی مصلحتی دارد تا تحلیلی . از آنجا که حقوق از متن جامعه است و درخصوص عرفیات اجتماعی از کاربرد بالایی برخوردار است به همین ترتیب هم باید به نحوی تنظیم و تدوین گردد تا متناسب با نیازها و ضروریات و مصالح عامه ی اجتماع باشد . اگر قرار بر این باشد که بر اساس قواعد دقیق و تحلیلی به پیش رویم نمی توانیم حقوق مردم را برآورد سازیم زیرا حقوق یک علم اعتباری و مربوط به جامعه است و نه یک علم ریاضی و هندسی و انتزاعی . درباره ی ماده 680 هم به نظر می رسد قانونگذار خواسته تا به نفع وکیل و اشخاص ثالث کاری کند و از ضرر احتمالی احتراز کند . به بیان دیگر ، قاعده ( حکم اولی ) این است که وکالت به عزل موکل از بین برود . ولی ایجاد ضرر نامشروع باعث می شود تا قانونگذار آن را تا آگاه شدن وکیل باقی بداند ( حکم قانونی ) .
اما مساله ی بعدی مربوط می شود به قسمت اخیر ماده 678 ق.م که مربوط به رفع وکالت به موجب فوت یا جنون وکیل یا موکل می گردد . سوال این است که آیا پیش از رسیدن خبر فوت یا جنون موکل به وکیل باید اعمال او را نافذ شناخت یا وکالت با این حوادث منحل می شود و علم و جهل وکیل در انحلال و نفوذ اعمال او اثر ندارد ؟
در این باره دکتر کاتوزیان مرقوم می دارد :
(( در این باره قانون مدنی حکمی ندارد و ظاهر از سکوت نویسندگان قانون این است که نخواسته اند ، به مانند اثر عزل ، انفساخ وکالت در اثر موت یا جنون را منوط به علم وکیل سازند ، نظر قاطع فقیهان این است که نفوذ اعمال وکیل پیش از آگاهی از عزل موکل حکم استثنایی است که نمی توان به قیاس درباره ی موت و جنون موکل اجرا کرد ( شهید ثانی ، مسالک ج 1 ، ص 334 ؛ شرح لمعه ، ج 4 ، ص 371 – عاملی ، مفتاح الکرامه ، ج 7 ، ص 612 – نجفی ، جواهر الکلام ، ج 27 ، ص 260 – و از نویسندگان حقوق مدنی ، دکتر امامی ، ج2 ، ص 239 ) . در تایید این نظر نسبت به فوت می توان گفت : در مورد عزل ، موکل وظیفه دارد که نهی از اجرای وکالت را به اطلاع مامور آن ( وکیل ) برساند و اگر در اجرای این وظیفه کاهلی کند باید نتایج آن را نیز متحمل شود . ولی در مورد فوت ، این وظیفه را نمی توان به وراث او ( مالکان جدید اموال ) تحمیل کرد و اعمال وکیل منعزل را درباره ی آنان نافذ شناخت .
با وجود این ، اگر پذیرفته شود که مبنای نافذ شناختن اعمال وکیل معزول جلوگیری از ضرر نامشروع است که از این راه به وکیل و طرف قرارداد می رسد ، باید انصاف داد که این مبنا در مورد ناآگاه ماندن از فوت و جنون نیز وجود دارد . انتقال اموال به ورثه نیز مانع از اجرای قاعده لاضرر نیست . زیرا هدف آن جلوگیری از ضرر نامتعارف وکیل و اشخاص ثالث است نه کیفر دادن موکل بی مبالات . پس برای حفظ نظم در معاملات و حمایت از اعتماد مشروع بی گناهانی که با وکیل طرف معامله می شوند ، باید قراردادهایی را که وکیل پیش از علم ه فوت یا جنون موکل بسته است ، نافذ شناخت .
این نتیجه ، درمورد جنون به آسانی قابل پذیرفتن است ، زیرا ولی یا قیم موکل ، به عنوان مدیر و نماینده ، پای بند به پیمانهای او است . در مورد فوت موکل نیز ، نباید از این هراسید که ورثه به قراردادی ملتزم شوند که نایب مورث آنان ( وکیل متوفی ) امضاء کرده است . چرا که اینان نیز جانشین موکلند و ترکه را با همه عوارض آن به ارث می برند . حقوق مدنی (عقود اذنی – وثیقه های دین ) ناصر کاتوزیان ، انتشارات بهنشر ، چاپ اول تیر ماه 1364 ، صص210 و 211 )) .
نظر استاد کاتوزیان البته نظر مساعدی است با اینوصف نباید فراموش شود که آنچه در متن قانون آمده ملاک بوده و نمی توان یک شرط استثنایی مانند ماده ی 680 ق.م را تفسیر موسع نمود و سکوت قانونگذار را به مانند جمله ی معروف سکوت علامت رضاست ، تلقی کرد .
پاسخ
#2
ممنون از زحمات حضرتعالی برادر عزیز آقای بابائی
پاسخ


موضوع‌های مشابه…
موضوع نویسنده پاسخ بازدید آخرین ارسال
  درج نام اشتباه در وکالت نامه مسعودطاهری 1 1,647 ۲۷ مهر ، ۱۳۹۸, ساعت --> ۲۶ : ۰۰
آخرین ارسال: vakil
  دادخواست ابطال وکالت بلاعزل amir86 0 3,354 ۱۴ شهريور ، ۱۳۹۳, ساعت --> ۴۳ : ۱۲
آخرین ارسال: amir86
Photo بررسی انحلال قهری عقد وکالت با فوت یا جنون as-eskandari 0 4,415 ۱ مرداد ، ۱۳۹۲, ساعت --> ۰۳ : ۰۵
آخرین ارسال: as-eskandari
  وکالت زوجه در طلاق ( از منظر فقه اسلامی ) dadgan 0 3,628 ۲۵ تير ، ۱۳۹۲, ساعت --> ۰۳ : ۲۳
آخرین ارسال: dadgan
  آیا میتوان وکالت کاری را فسخ کرد؟ behnam277 3 11,852 ۱۶ آذر ، ۱۳۹۱, ساعت --> ۰۷ : ۰۱
آخرین ارسال: کامیاب

پرش به انجمن:


کاربرانِ درحال بازدید از این موضوع: 1 مهمان